- Hz. Ömer zamanında İran’ın fethiyle ilk defa Müslümanlarla Türkler komşu oldular. Türkler ile Müslümanlar arasında ilk savaşlar Emeviler döneminde olmuştur. Emevilerin Türklere iyi davranmaması Türklerin İslamiyet’e girmelerini engelledi.
- Abbasiler döneminde, Müslümanlar ile Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı’nda (751) Türkler Müslümanların yanında yer alarak Çin’in yenilmesini sağladılar.
-Talas Savaşı Türklerle Müslümanlar arasında dostluğun kurulmasını sağlamıştır. Önce Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri İslam’ı kabul etmişler, onları kitleler halinde diğer Türkler takip etmiştir.
Türklerin İslam Dinini Kabul Etme Sebepleri
- İslam dininin Türklerin karakter ve geleneklerine uygun olması
- Tek Tanrı ve ölümden sonra hayatın varlığı inancının Türklerde de olması
- Türklerdeki savaşçı ruhu ile İslam’ın cihat anlayışının uygunluğu
- Türklerdeki sosyal dayanışma anlayışının İslam’da da bulunması
- Türklerin İslam’ı gelişmiş ve akılcı bulması
- Türklerin temizliğe ve güzel ahlaka önem vermesi İslam’ın da bunları emretmesi,
- Abbasilerin Türklere karşı adaletli ve hoşgörülü davranmaları
Türklerin İslamiyet’i kabul Etmesiyle Meydana Gelen Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Değişiklikler
- Türkler İslamiyet’i topluluklar halinde kabul etmeye başladıktan sonra yerleşik hayata geçmeye başladılar. Şehir ve köylere yerleşen Türklerin sayısı arttı. Buna bağlı olarak sanat, edebiyat, ticaret ve tarım alanlarında gelişmeler sağlandı.
- Edebiyatta yeni bir dönem başladı. Türk-İslam görüşünü yansıtan eserler ortaya çıkmaya başladı. 11. yüzyıldan itibaren bu görüşe ait ilk yazılı eserler verilmeye başlanmıştır.
- Eğitim anlayışında da değişiklikler meydana gelmiştir. Bu anlayışa uygun olarak medreseler açılmaya başlanmıştır.
Türklerin İslam Dinine Yaptıkları Hizmetler
- İslam’ı bir dünya dini haline getirmişlerdir.
- Haçlı orduları ile mücadele ederek İslam dininin zarar görmesine engel oldular.
- Bilim ve sanatın her dalında eserler hazırlayarak İslam kültür ve medeniyetinin gelişmesine hizmet etmişlerdir.
- Orta Asya, Kuzey Afrika ve Avrupa’da birçok milletin Müslüman olmasını sağlamışlardır.
Karahanlı Devleti 840–1212
- Türkistan’da kurulan Karahanlı Devleti’nin ilk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han’dı
- İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletidir.
- İlk Müslüman Karahanlı hükümdarı ise Abdülkerim Satuk Buğra Han’dır
- Karahanlılara; Buhara, Semerkant, Kaşgar ve Balasagun şehirleri başkentlik yapmıştır.
- Devletin en parlak dönemi Yusuf Kadir Han zamanıdır. Onun ölümünden sonra devlet batı ve doğu olarak ikiye ayrılmıştır.
- Doğu Karahanlılar Devleti’ne; Karahitaylar, Batı Karahanlılar Devleti’ne Selçuklular ve Harzemşahlar son vermiştir.
Gazneli Devleti 963 – 1187
- Bugünkü Afganistan, İran ve Hindistan topraklarında Alp Tekin tarafından kurulmuştur.
- Devletin Başkenti devlete de adını veren Gazne şehridir
- Devletin en parlak dönemi Sultan Mahmut zamanıdır.
- Sultan Mahmut Hindistan üzerine düzenlediği seferler sonunda İslam’ın Hindistan’da yayılmasını sağladı
- Selçuklulara karşı Dandanakan Savaşı’nı (1040) kaybeden Gazneliler güçlerini kaybetmeye başladılar.
- Devlet Gurlular tarafından yıkıldı.
Büyük Selçuklu Devleti 1040 – 1157
- Oğuz Türklerinden olan Selçuk Bey Cent şehrinde devletin temellerini attı.
- Devletin asıl kurucusu Tuğrul Bey’dir. Dandanakan Savaşı’nda (1040) Gaznelileri yenen Tuğrul Bey sultanlığını ilan ederek Büyük Selçuklu Devleti’ni kurmuş oldu.
- Çağrı Bey komutasındaki Selçuklu ordusu 1015’ten itibaren Anadolu üzerine akınlar yapmaya başladı. Bu akınlar yeni bir yurt amacına yönelikti
- Pasinler Savaşı’nda (1048) Bizanslıları yenerek, Van Gölü’nden Trabzon’a kadar olan bölgeyi ele geçirdiler.
Malazgirt Meydan Savaşı 1071 (Büyük Selçuklu Devleti - Bizans İmparatorluğu)
- Savaş Selçukluların zaferi ile sonuçlandı.
- Anadolu kapıları Türklere açıldı.
- Türkiye Tarihi’nin başlangıcı oldu.
- Bizans’ın İslam dünyası üzerindeki baskısı sona erdi
- Haçlı Seferlerinin başlamasına neden oldu
- Ticaret yolları Türklerin denetimine girdi.
İlk Müslüman Türk Devletlerinde Kültür ve Uygarlık
Devlet Yönetimi
- Türk-İslam devletlerinde ülke hükümdar ailesinin ortak malı olarak kabul edilirdi. Hükümdar adına hutbe okutulur ve para bastırırdı.
- Hükümdarın görevleri; halkın refah ve mutluluğunu sağlamak, kanunları uygulamak ülkede adaleti sağlamak, orduyu komuta etmek, savaşa ve barışa karar vermekti
- Hükümdarın erkek çocukları, kardeşleri ve akrabaları ülkenin birer bölgesini hükümdara bağlı olarak yönetirlerdi Bu kişilere Melik denirdi. Selçuklularda Meliklerin eyaletleri yönetiminde yardımcı olmak amacı ile tecrübeli komutanlardan biri atanırdı. Bu kişilere Atabey denirdi.
- Devletin her türlü idari, hukuki, mali ve askeri işleri divan denilen kurulda görüşülür ve karara bağlanırdı. Divana vezir başkanlık ederdi.
- Ülke eyaletlere ayrılırdı. Eyaletleri melikler yönetirdi. Mahkeme ve adalet işlerine kadılar bakardı.
Yazı, Dil ve Edebiyat
- Karahanlılarda; resmi dil Türkçeydi. Fermanlarda Uygur yazısını kullandılar.
- Gaznelilerde; konuşma dili Türkçe, resmi dil ve edebiyat dili Arapçaydı.
- Selçuklularda; Konuşma dili Türkçe, resmi dil Farsça, bilim ve edebiyat dili Arapça ve Farsçaydı.
- Bu dönemin önemli eserleri;
Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacip
Divanü Lügati’t Türk: Kaşgarlı Mahmut
Siyasetname: Nizamü’l Mülk
Sosyal ve Ekonomik Yaşam
- Halkın büyük bir kısmı göçebeydi. Göçebeler hayvancılıkla uğraşırlardı. Köylerde yaşayanlar çiftçilik ve hayvancılık, şehirlerde yaşayanlar ticaret ve sanatla uğraşırlardı.
- Bu dönemde Buhara, Semerkant, İsfahan, Bağdat başlıca önemli şehirlerdi.
- Karahanlılar, Gazneliler ve Selçukluların egemen olduğu topraklardan İpek Yolu’nun geçmesi bu devletlerin ekonomik yönden güçlenmesini sağlamıştır.
- Bu önemde ticareti geliştirmek ve ticaret yollarının güvenliğini sağlamak amacı ile Kervansaraylar yapılmıştır.
- Tarıma önem verilmiş sulama kanalları yapılmıştır.
- Dokumacılık ve maden işlemeciliği gelişmiştir.
Bilim ve Sanat
- Bilime büyük önem verilmiş ve bu alanda önemli gelişmeler sağlanmıştır. Medreseler, kütüphaneler ve rasathaneler yapılmıştır. Medreseler başlıca bilim kurumlarıydı. Medreselerde İslami bilimler yanında edebiyat, tıp, matematik, astronomi, kimya, coğrafya, tarih gibi bilimlerde okutulurdu.
-Büyük Selçuklu veziri Nizamü’l Mülk’ün Bağdat’ta yaptırdığı Nizamiye Medresesi dünyanın önemli bilim kurumlarından biri olarak kabul edilir.
- Bağdat, İsfahan, Rey, Merv, Nişabur, Belh, Herat önemli bilim merkezleriydi.
- Farabi, Biruni, İbn-i Sina, Harizmi, Zamahşeri, İmam Gazali, Ömer Hayyam bu dönemde yetişmiş önemli bilim adamlarıdır.
- Güzel sanatlarda büyük gelişme göstermiştir. Mimari, çinicilik, halıcılık, minyatür, süsleme, yazı ve kabartma sanatları bu dönemde gelişen başlıca sanat dallarıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder